Jeszcze prostota czy może już prostactwo?

Chyba każdy z nas zastanawiał się nad tym co takiego urzekło go w programowaniu, że wybrał właśnie to zajęcie. Co takiego przykuwa nas na długie godziny do komputera i powoduje, że zapominamy o zwyrodnieniach kręgów szyjnych i nadgarstków, o zakrzepach w żyłach głębokich,...

Niektórzy odpowiadają, że pociąga ich możliwość tworzenia i kreowania. Inni lubią mieć kontrolę i możliwość decydowania. Są też tacy, którzy pławią się w masochistycznej rozkoszy (choć nigdy się do tego nie przyznają) lawirowania pomiędzy ograniczeniami różnego rodzaju.

/*
 *Przypadki gdy ktoś po prostu "miał Pascala na studiach"
 *i przypadkiem został zatrudniony z jakiejś "łapanki"
 *a później "tak już zostało" pominę w tych rozważaniach.
 */

Jest jednak jeden wzorzec, który powtarza się byt często aby go zignorować. Mianowicie - większość z nas podkreśla, że największą przyjemność sprawia poszukiwanie prostoty, elegancji i harmonii. Nasze umysły nieustannie poszukują zgrabnych modeli pewnych wycinków modelowanego świata. Nic nas tak nie cieszy jak elegancka i prosta forma.

Po tym przydługim wstępie czas przyznać się co sprowokowało mnie do napisania tego posta: prezentacja Jonathana Dahl Programming and Minimalism.

Szczerze polecam tą prezentację (to tylko ok pół godziny). Pomimo ogromnego stresu w jakim był prelegent jest to aktualnie prezentacja numer 2 na mojej liście prezentacji dla programistów. Wyprzedza ją tylko znakomita Developing Expertise: Herding Racehorses, Racing Sheep o której pisałem tu: The Unforgiven.

Jonathan Dahl dokonał czegoś niezwykłego i pięknego zarazem. Pokusił się o próbę syntezy zasad minimalistycznej prostoty, występujących w języku naturalnym, muzyce oraz programowaniu oczywiście. Szczególnie ciekawie brzmi część przedstawiająca przekrojowo sinusoidalne zmiany komplikacji w muzyce - począwszy od Mozarta a skończywszy na Punk Rocku:) Być może dowiecie się z niej dlaczego pewne gatunki muzyki Wam odpowiadają a innych kompletnie nie trawicie... wszystko zależy od preferowanego poziomu komplikacji "figur" akustycznych.

Ale wracając do kontekstu programistycznego... Prezentacja, którą się tak zachwycam traktuje o programowaniu stricte w dosyć zdawkowym wymiarze. Ot mamy jakąś funkcję w Ruby - pogańskim języku, którego nie rozumiem. Jedna jej wersja została upstrzona składnią, którą zna pewnie 5% programistów tegoż języka, natomiast druga (o identycznej funkcjonalności) zawiera prostego ifa. Wniosek: prostota w programowaniu to podstawa. Dziękujemy i do widzenia.

Chciałbym jednak rozwinąć ten temat, ponieważ z moich obserwacji wynika, że o ile wszyscy powtarzają jakoby prostota była ich świętym Graalem to samo pojęcie prostoty w programowaniu jest mocno rozmyte. Nieraz spotkałem się z sytuacją gdy pewien mniejszy lub większy kawałek kodu był oceniany jak majstersztyk lub kupa guano.

Od czego to zależy?
Nawet w tak dobrze zdefiniowanej domenie jak muzyka mamy sytuacje, gdy pewien utwór/twórca/gatunek/styl "się podoba" lub "się nie podoba". Klasycznym przykładem jest Chopin, którego się uwielbia albo nienawidzi:)
Odwołując się do wspomnianej wyżej prezentacji: zależy to od stopnia komplikacji i możliwości jej ogarnięcia przez odbiorcę. Pewne formy są zbyt banalne, pewne zbyt skomplikowane (wydają się wręcz chaotyczne) a pewne w sam raz nam odpowiadają.
Większość umysłów ścisłych jest jak inż. Mamoń - podoba im się to co już znają. Mechanizm jest prosty: znając jakiś wzorzec (utwór) wiemy czego się spodziewać w danej chwili i cieszymy się gdy słyszmy właśnie to czego się spodziewamy. Przypomnijcie sobie jak irytująca jest nagła zmiana kawałka albo różnego rodzaju zakłócenia;P

Wyobraźmy sobie przykładowy problem, którego rozwiązanie można zapisać w jednej klasie z jedną metodą, która ma powiedzmy 10 ekranów a na nich 100 ifów. Ktoś może powiedzieć, że jest to rozwiązanie najprostsze, ponieważ "wszystko po kolei widać", wystarczy się dobrze wczytać;)
Inne podejście może wymagać powiedzmy 5 interfejsów i 10 klas. Każda klasa zawiera parę linijek kodu. Ktoś może stwierdzić, że jest to rozwiązanie zbyt skomplikowane ponieważ aby zorientować się co się dzieje, "trzeba skakać po wielu plikach" i "nie widać całego przebiegu".

Kto ma rację? To oczywiście zależy od preferencji. Jedni wolą wiele prostych pudełek składających się na bardziej wyrafinowaną strukturę, inni będą preferować jedno pudło, w którym jakoś się połapią.


Aby nie szukać konkretnego przykładu zbyt daleko przyjrzyjmy się strumieniom w standardowej bibliotece Javy. Pamiętacie jeszcze swoje pierwsze z nimi spotkanie?;P Dziesiątki klas, jakieś interfejsy, pokręcone konstruktory. Pierwsza reakcja? Panika i odrzucenie. Ja chcę przecież tylko odczytać głupi tekst z pliku a to panie takie pokomplikowane.

Natomiast znając pewną ogólną zasadę - wzorzec dekoratora całość nagle okazuje się być piękna w swej prostocie. Trudno stwierdzić co cieszy bardziej: elegancja tego rozwiązania czy prostota używania i niezwykła łatwość składania złożonych strumieni.

//===========================
Problem prostoty nie jest jednowymiarowy. Nie zawsze problem polega jedynie na tym po prostu działało. Często musi jeszcze dać się zrozumieć, zmienić, rozbudować, skalować, optymalizować, itd. Wówczas kryteria prostoty i elegancji zmieniają wartości.

Bardzo łatwo wówczas pomylić szlachetną prostotę z pospolitym prostactwem. Linia pomiędzy nimi jest zwykle cienka.

Słynny cytat Einsteina "rzeczy powinny być tak proste jak to możliwe" niesie ze sobą na prawdę głębokie przesłanie...